Bij het principebesluit om een metro aan te leggen in 1968 ging het voornamelijk om de Oost-Westlijn en de Noord-Zuidlijn. Voor de Oost-Westlijn moest veel gesloopt worden zowel in de Nieuwmarktbuurt als op de grachtengordel. De Noord-Zuidlijn zou gebouwd worden volgens een methode waarbij weinig mis kon gaan: twee diepe wanden aan weerskanten van de straat afgedekt met een dak dicht aan de oppervlak; daarna uitgraven tot de gewenste diepte om daar de vloer te storten.
De gemeenteraad wilde eerst de Noord-Zuidlijn aanleggen omdat die onder het doorlopende stratentraject van CS naar RAI zou komen zodat er geen huizen gesloopt hoefden te worden. Maar wethouder Han Lammers haalde de raad over om met de Oost-Westlijn te starten omdat die voor de Bijlmer nodig was. Hij beloofde dat de aanleg van de Noord-Zuidlijn hierdoor niet zou worden vertraagd. De onnozele ganzen namen dat aan voor zoete koek.
Er zijn in die jaren twee voorstellen gedaan die tot een beter en goedkoper resultaat hadden kunnen leiden. Voorstel 1 kwam van Provo: Spaar de Nieuwmarkt (de oostkant) en de grachtengordel (de westkant), ga bij het Waterlooplein onder de Amstel en maak een aansluiting op de Noord-Zuidlijn bij de Munt. Hierdoor zou de Oost- Westlijn korter en goedkoper worden en zou er niet gesloopt hoeven te worden. Voorstel 2 kwam van de aktiegroep Nieuwmarkt: Ga niet onder de Nieuwmarkt door maar onder de Geldersekade. Maak een metrostation onder het oostelijk viadukt naast het CS. De roltrappen van dit station kunnen uitkomen op de perrons van het CS. Dit tracee, dat in het geheim is uitgewerkt door technici van Publieke Werken, kon zonder problemen naar Noord worden doorgetrokken en had de enorme verbouwing van het CS voorkomen.
De slag om de Nieuwmarkt in 1975 maakte verdere voorstellen voor de aanleg van de metro onbespreekbaar. In 1990 kwam er een sneltram naar Amstelveen met minder capaciteit en een andere breedtemaat. Het werd een tram met veel storingen. Wat betreft de Noord-Zuidlijn heeft het geleid tot het boren van een metrotunnel onder de stad met de suggestie dat we er boven niets van zouden merken. Politiek geklungel, een verkeerde aansturing, opportunisme dat veel kost en weinig oplevert.
Hoe doen we het nu beter? Met de hele aanleg stoppen is moeilijk, maar stoppen als het boren ergens mis dreigt te gaan, kan wel veel ellende voorkomen. De monitoring moet worden uitgebreid. We kunnen tot op de mm nauwkeurig meten en op tijd stoppen voor het mis gaat. Met de uitvoerders spreken we af bij welke afwijking wordt gestopt. We starten volgend jaar met boren vanaf het CS. Als de monitoring een onacceptabele afwijking bijvoorbeeld bij de Munt constateert, wordt er voordat er iets onherroepelijks gebeurt, gestopt. Boorinstallatie weg, einde tunnel.
Vanaf Noord rijdt de metro via het CS tot het station Rokin. De ringlijn Sloterdijk die nu eindigt bij station Isolatorweg, wordt doorgetrokken via station Westerpark naar CS waarmee een gesloten ringlijn gerealiseerd kan worden. De metro uit Noord sluit bij het CS aan op die ring in zuidelijke en in westelijke richting maar ook op de metro’s naar Zuidoost en Amstelveen. De lijn uit Noord krijgt zo een volwaardige aansluiting in vijf richtingen en eindigt op het Rokin, midden in het centrum van de stad.
Vanuit Zuid wordt geboord in de richting van het centrum totdat het dreigt mis te gaan en het boren moet stoppen. Verwacht mag worden dat in elk geval de Ceintuurbaan wordt gepasseerd. Dit stuk metrolijn wordt dan het verlengde van de Amstelveenlijn en sluit bij station Zuid aan op de ringlijn. Bovengronds kan de metroreiziger overstappen op trams. Op deze manier ontstaan er geen kostbare schadeclaims omdat de uitvoerders falen. Door op tijd te stoppen zullen de kosten lager zijn. We kunnen rustig tien of twintig jaar wachten op een techniek waarmee de uitvoerders zonder risico’s de beide stukken Noord-Zuidlijn met elkaar kunnen verbinden. Op dat moment zullen we die kosten ook makkelijker kunnen dragen.
Bij een gebroken Noord- Zuidlijn wordt de ringlijn (lijn 50) het hart van het metrostelsel dat er verder zo gaat uitzien:
RING-50 lijn met hoge frequentie die alle metrolijnen kruist, met 7 NS-stations; AMSTELVEEN-51 van Amstelveen over station Zuid naar Centuurbaan, met afwijkend materieel dat niet meer op de andere lijnen komt; NOORD-52 van Noord over CS tot Rokin; GAASPERPLAS-53 van CS tot Gaasperplas, met 3 NS-stations; GIJN-54 van CS tot Gijn, met 4 NS stations.
Gaat het wel goed met boren en komt de hele Noord-Zuidlijn klaar, dan hebben we dat bereikt zonder overbodige risico’s. We hebben het proces goed in de hand gehouden. Het heeft veel geld gekost maar dan hebben we een metrolijn die het hart is van het stedelijk openbaar railvervoer. Daarmee hebben we de stad binnen de ring weer minder afhankelijk gemaakt van het vervuilende en gevaarlijke autoverkeer.
Luud Schimmelpennink december 2009
WITPLAN 